HTML clipboard
ابوالحسن علي بن مهزيار از اعاظم اصحاب ائمهي اطهار است، سلام الله عليه. حضور پرنور ثامن الائمه و ضامن الائمه ابوالحسن بن موسي و حضرت ابوجعفر ثاني و محمد بن علي و امام همام ابوالحسن الثالث علي بن محمد عليهم الصلوة و السلام را دريافته... عدالت و صحت عقيدت و صدق لهجت اين بزرگوار مورد انفاق است و معتقد اجماع، اصلا از تخمهي عجم و مردم ايران به شمار ميآيد. پدرش، مهزيار، كيش ترسا داشته و در بلدهي دورق مينشسته از توابع ملك اهواز. او را توفيق الهي نصيب افتاده و به شرف اسلام فايز گشت. بعضي گفتهاند پسرش علي نيز به اصغر سن و حداثت عمر مسلمان شد و به حق اهل بيت (ع) معرفت به هم رسانيد...»
علي بن مهزيار از سوي امام رضا (ع) و امام جواد (ع) مقام نمايندگي و وكالت در نواحي جاجرم را داشته و تأليفات و كتب متعدد از وي بر جاي مانده است
توصيف كلي بنا: مقبرهي علي بن مهزيار در دو كيلومتري شرق جاجرم و در ميان قبرستان شهر قرار دارد. گويا در گذشته علاوه بر اين بنا چند بقعهي تاريخي ديگر نيز در اين محل وجود داشته كه امروزهي اثري از آنها بر جاي نمانده است
بنا داراي پلان مربع و عبارت است از يك اتاق كه در ارتفاع چهار و نيم متري به وسيلهي چهار ترمبهي عميق و چهار طاقنماي تزييني
به هشت ضلعي تبديل شده و گنبد بنا بر روي آن استوار شده است. در هر ضلع و در فواصل بين ترمبهها پنجرهاي براي تأمين نور فضاي داخل تعبيه شده است.
ورودي بنا در ضلع شمالي آن قرار گرفته و در بالاي آن تزيينات مقرنس كاري به چشم ميخورد. اتاق مقبره در پشت اين ورودي واقع است. به طور كلي فرم بنا به شكل چهار طاقي است كه چشمهي طاقهاي شرقي و غربي آن مسدود شده است.
صنيع الدوله در توصيف قبر موجود در داخل اين بقعه آورده است:... «شكل قبري كه سه ذرع طول و يك ذرع و سه چارك عرض دارد و در بقعه موجود است و در بالاي قبر آجرهاي كاشي سبز ممتاز نصب كردهاند و آيات شريفهي قرآني به خط ثلث با گل و بوته بر روي آجرها برجسته رسم شده، اما چون افاغنه اين آجرها را خراب كرده و در ثاني رسم نمودهاند از ترتيب افتاده و آيات مباركات خوانده نميشود.»
همچنين كلنل ييت، كه گويا از آخرين افرادي بوده كه كاشيها را در اين بنا ديده است، در توصيف اين كاشيها آورده است: «... در اين بنا نوشتهاي كه روي آن نام اين شخص ذكر شده باشد وجود نداشت. در اين جا تنها نكتهي جالب براي ما اين بود كه اين قبر تا ارتفاع دو متر و ده سانتيمتر و يا دو متر و چهل سانتيمتري از كاشيهاي آبي رنگي، كه آيههاي قرآن با خطوط درشتي روي آنها نقش شده بود.، پوشيده بود. اين كاشيها 45 تا 60 سانتيمتر عرض داشتند و خيلي خوب ساخته شده بودند. به نظر ميآمد كه اين كاشيها را از بناي ديگري برداشته و در اين جا نصب كرده باشند؛ زيرا بيشتر آنها به طور وارونه و يا غير منظم كار گذاشته شده بودند. به طور كلي بر روي اين كاشيها نتوانستيم تاريخي پيدا كنيم.»
قابل ذكر است كه سرانجام يار محمد خان شادلو، ايلخاني بجنورد(1254 - 1322 هق)، به هنگام ساخت مقبرهاش در «بش قارداش» اين كاشيها را از محل خارج و در داخل مقبرهي خود نصب نمود. در سال 1316 رئيس معارف بجنورد آنها را به ادارهي معارف و اوقاف خراسان تحويل دادو در حال حاضر در «گنجينهي هنرهاي اسلامي» تهران با شمارهي ثبت 3278 نگهداري ميشوند. اين كاشيها با رنگ فيروزهاي تيره و داراي خطوط ثلث با رنگ سياه هستند. اين خطوط شامل آيهي شريفهي 18 از سورهي آل عمران و آيات 255 و 256 سورهي مباركهي بقره هستند.
اين مقبره در سال 1357 يك بار مرمت شده است و در سال 1371 نماي بيروني آن با استفاده از آجر سفال بازسازي شده است. همچنين گنبد بنا در سال 1378 با ايزوگام پوشش يافته و فضاي داخلي بنا نيز در سال 1379 گچ اندود شده است.
بناي كنوني صرف نظر از جايگاهي كه در اعتقادات اهالي دارد، به سبب تعميرات غير اصولي كه در آن صورت گرفته جاذبههاي اصيل و سنتي خويش را از دست داده است.
منبع:مجله ميراث ماندگار